การบรรยายพิเศษที่ประชุม 3 ฟอรั่ม เรื่อง "เสน่ห์ของการแปล"

วันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2560 เวลา 12.00-13.00 น. ณ ห้องประชุมสนั่น สุมิตร ชั้น 9 อาคารสำนักงานอธิการบดี

วิทยากรบรรยายโดย อาจารย์ผุสดี  นาวาวิจิต  (บรรณาธิการสำนักพิมพ์ผีเสื้อ)

ศาสตราจารย์ซาดาโนริ เบ็คคุ （別宮　貞徳）
แห่งมหาวิทยาลัยโซเฟีย （上智大学）
เขียนถึงการแปลไว้ในหนังสือ 翻訳の初歩
ตั้งแต่ปี １９８０　ว่าเปรียบเสมือนการต่อรูปปริศนาที่ต้องใช้สติปัญญาระดับสูง

ในภาษาต่าง ๆ มีข้อมูลข่าวสารมากมาย
ไม่สามารถแทนที่ด้วยภาษาอื่นได้ทั้งหมด
จึงแปลตรงตัวทุกถ้อยคำไม่ได้
ผู้แปลต้องเลือกข้อมูลที่จำเป็นต้องคงไว้
เพราะมีความสำคัญจนตัดทิ้งไม่ได้
แล้วใช้ถ้อยคำอื่นมาอธิบาย
โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อไม่มีคำแปลตรงของคำนั้น ๆ

เมื่อจะทำงานแปลจึงต้องมองภาพรวมให้ได้ก่อน
แล้วหาชิ้นส่วนมาประกอบกันเข้าให้ใกล้เคียงใจความเดิมมากที่สุด
และการที่จะทำเช่นนั้นได้ผู้แปลจะต้องมีชิ้นส่วนของภาพปริศนามาก ๆ
นั่นคือมีคลังคำที่ประกอบด้วยคำศัพท์และสำนวนต่าง ๆ มากมาย
อยู่ในสมองของตนเป็นต้นทุน

การแปลที่ดีเป็นอย่างไร
Theodore  H. Savory 
“The Art of Translation”

What does the author say ?  (ผู้แต่งพูดว่าอะไร)
What does he mean ?  (หมายความว่าอย่างไร)
How does he say it ?   (เขาพูดอย่างไร)

Ronald Knox
“Trials of a Translator”

to be accurate   (ตรงตามต้นฉบับ)
to be intelligible   (อ่านแล้วเข้าใจ)
to be readable   (น่าอ่าน)

ข้อคิดจากศาสตราจารย์เบ็คคุ

                        แปลถูก 
การแปล (1)           (ความสามารถทางภาษาระดับคำศัพท์)
                        แปลผิด

                       แปลดี
    การแปล (2)            (ความสามารถทางการใช้ถ้อยคำสำนวน)

                           แปลไม่ดี

แปลอย่างไรไม่ให้ผิด

(1) อย่าเชื่อคำอธิบายในหนังสือง่าย ๆ
(2) ควรหมั่นเปิดพจนานุกรมบ่อย ๆ
(3) เวลาเปิดพจนานุกรมอย่าหลงคำ
(4) ต้องรู้ธรรมเนียมของชาตินั้น ๆ อย่างดี
(5) ต้องมีความรู้รอบตัว
(6) ต้องรู้ภาษาต้นฉบับเป็นอย่างดี
(7) ต้องอ่านต้นฉบับหลาย ๆ ครั้ง
(8) ต้องใช้วิจารณญานในการแปล
(9) อย่าด่วนสรุปความหมายของคำศัพท์ต่าง ๆ
(10) ถ้าสงสัย ไม่แน่ใจ ให้ถามผู้รู้
(11) ให้คนอื่นช่วยอ่านต้นฉบับแปล

ทำอย่างไรจึงจะแปลได้ดี

(1) ใช้ภาษาที่แปลอย่างถูกต้อง
(2) ใช้จินตนาการ
(3) ใช้สำนวนโวหารต่าง ๆ
(4) แปลด้วยหู

ขั้นตอนการทำงานแปล

1. อ่านต้นฉบับจนเข้าใจเนื้อหาทั้งหมด 
2. แปลทีละย่อหน้า
3. เปิดพจนานุกรมเมื่อพบคำศัพท์ที่ไม่คุ้นเคย
4. คำศัพท์เฉพาะ เช่น ชื่อดอกไม้ที่ไม่มีชื่อภาษาไทย
5. อ่านทานอีกครั้งแล้วเรียบเรียงให้เป็นภาษาไทย
6. อ่านออกเสียง
7. ส่งให้บรรณาธิการต้นฉบับแปลอ่าน